[ Pobierz całość w formacie PDF ]
swych godności biskupi Nestor i Leontij, którzy zabraniali jedzenia mięsa w Narodzenie i
Wełykdeń. W obronie zwyczajów pradziadów wystąpił biskup Fedir, jeden z nielicznych
ukraińskich cerkiewników (większość z nich to byli Grecy). Wyró\niał się światłym
rozumem, silną wolą i krasomówstwem. Fedir pokonał w dyskusji, zorganizowanej przez
Andrzeja Bogolubskiego, biskupa z Rostowa Leontija i obronił tradycje rodzimej wiary. Los
Fedira był smutny: cerkiewnicy nie mogli mu wybaczyć takiego zuchwalstwa i, rzuciwszy
nań oszczerstwo, oskar\yli o czarnoksięstwo. Biskup Fedir został stracony, a jego księgi
spalone na oczach ludności na placu targowym.
W rodach ksią\ęcych zdarzały się pojedyncze osoby, które podtrzymywały wołchwów albo
potajemnie oddawały cześć pradawnym bogom. Tak Sudysław, brat Jarosława Mądrego,
przychylał się do wiary tradycyjnej, za co Jarosław groził mu straceniem. Potajemne stosunki
z wołchwami utrzymywał te\ syn Jarosława - Igor. Wiadomości o walce chrześcijańskiej
Cerkwi z wiarą tradycyjną znajdujemy jeszcze w XV-XVI wieku. Zapisy te świadczą, \e w
leśnych głuszach i chaszczach czy w górach nadal istniały starodawne kapiszcza, molbiszcza,
święte drzewa, skały, idole. Tam modlili się Ukraińcy, którzy nie poni\yli się duchowo, nie
oddali się w niewolę cudzego boga.
CHRZEZCIJASKA TEOLOGIA NA UKRAINIE
Zwiętą księgą chrześcijan jest, jak wiadomo, Biblia. Jednak\e księga ta nie zawsze istniała w
tej postaci, w jakiej znamy ją dzisiaj. Tworzyli ją w ciągu stuleci ró\ni ludzie i nie zawsze
miała jeden i ten sam tekst. Niektóre partie Biblii cerkiewnicy uwa\ali za niekanoniczne i
usuwali je jako szkodliwe dla ludu (na przykład Księgi Nehemiasza i proroka Barucha,
Objawienie św. Jana itp.). Do końca XVI wieku nie było jednolitego kanonicznego tekstu
Biblii. Za taki poczęto dopiero uwa\ać Biblię wydaną w Ostrogu w roku 1581 przez Iwana
Fiodorowa.
Główna masa chrześcijan nigdy nie znała dokładnie i nie rozumiała istoty dogmatycznych
zmian i dyskusji toczonych wśród cerkiewnych mędrców i pasterzy duchownych. Nie od
rzeczy przeto będzie zrobić krótki ekskurs dotyczący historii powstania Biblii i tworzenia się
chrześcijańskiej teologii tak w jej ojczyznie, jak i w innych krajach. Pierwszą ukraińską próbę
wyjaśnienia narodowi genezy chrześcijańskiego Pisma świętego podjął w roku 1905 Iwan
Franko, wydając ksią\kę Stworzenie świata57. Pragnąc ukazać narodowi zdobycze nauk
historycznych, pisał: "Do najgłębszych tajników nauki swobodny dostęp ma ka\dy człowiek,
w którego sercu goreje czyste i święte pragnienie - poznania prawdy - i którego rozum jest na
tyle wyrobiony, by mógł ją zrozumieć i ocenić"58.
Najdawniejsze teksty, jakie śydzi wzięli do swojej Biblii, były dziełem pokój miłujących
rolników, rzetelnych i łagodnego usposobienia, zakochanych w przyrodzie i muzyce
Sumerów. Gdy koczownicze plemiona semickie podbiły ich, rabini poczęli przepisywać epos
Sumerów i ich mitologię z pokrytych klinowym pismem tabliczek, i w ten sposób stworzyli
swoje "święte" Pismo. Na podstawie biografii wybitnych osób historycznych: Ur-Nammu,
Hammurabiego, Sargona I stworzyli wydumaną postać proroka Moj\esza, który był rzekomo
autorem Pięcioksięgu, jaki wszedł w skład Starego Zakonu. Dzisiaj wiadomo, kto był
rzeczywistym autorem pierwszych biblijnych tekstów. To rabin Ezechiel, który wziął od
Sumerów podstawowe bogoznawcze koncepcje, fundamenty prawa, opowieść o stworzeniu
świata i o potopie, a tak\e arkę Noego (u Sumerów arkę Ziusudry) i przystosował to wszystko
do potrzeb judejskich. On równie\ skomponował "Bo\e Przykazania Moj\esza", które
zapo\yczył z sumeryjskich praw wyrytych w kamiennej ścianie pałacu władcy
Hammurabiego.
Drugim twórcą, kontynuatorem dzieła Ezechiela, był Ezdrasz z kasty rabinów-saduceuszy.
Zbudował on judejską świątynię Jahwe w Jerozolimie, gdzie w roku 444 p.n.e. wygłosił
mowę i odczytał swe pisma, nazwawszy je moj\eszowymi. Ezdrasz umiał przekonać swą
owczarnię, \e to "Pismo święte" znalazł w ruinach jerozolimskiej świątyni króla Salomona.
Dzisiaj sumerolodzy i egiptolodzy znajdują coraz więcej dawnych tekstów, które w
zestawieniu ze starotestamentowymi świadczą wymownie o bezpośrednich zapo\yczeniach.
Na przykład przypowieści Salomona, wzięte z egipskiej księgi Pouczenia Amenhotepa
(odkrył prof. Schoenfield). W Biblii równie\ znajdują się oczywiste zapo\yczenia z
hetyckiego kodeksu rolniczych plemion Małej Azji. Nawet sami śydzi w Historii
powszechnej \ydowskiego narodu przyznają, \e: "My teraz wiemy, jak wiele nauczył się
Izrael od Egiptu i Mezopotamii" (s. 347).
Księgi Nowego Zakonu układane były w pierwszych wiekach naszej ery przez wyznawców
Jezusa Chrystusa. Były to tak zwane Ewangelie. Słowo ewangelia pierwotnie znaczyło:
"nagroda za dobrą wieść". Pózniej poczęło oznaczać samą "dobrą wieść" o pojawieniu się
wybitnej osoby. Tym terminem zaczęto określać równie\ księgi, których treścią był \yciorys
Jezusa.
Autorzy tych ksiąg zwani są ewangelistami, w Biblii jest ich czterech: Mateusz, Marek,
Aukasz, Jan. W początkach naszej ery takich Ewangelii pisano setki i ka\da z nich miała
swoją wersję \ywota, męki i zmartwychwstania syna Bo\ego. Istniało mnóstwo
chrześcijańskich sekt. Pisarz z II wieku Celsus stwierdzał, \e współcześni mu chrześcijanie
nie mieli wcale wyrzutów sumienia, przepisując i poprawiając swoje Ewangelie po trzy,
cztery razy, by oddalić ró\ne zarzuty kierowane pod ich adresem.
W imperium rzymskim panowała opinia, \e wiara w Chrystusa to wiara niewolników, dlatego
powa\ni Rzymianie trzymali się swej tradycyjnej religii. Cesarz Konstantyn (274-337), który
w długiej walce z Maksencjuszem potrzebował pomocy, utrzymywał kontakty z
niewolnikami-chrześcijanami. Ci dokonywali nagłych napadów na wroga z zasadzek, donosili
imperatorowi o ruchach przeciwnika. Dlatego w 313 roku Konstantyn wydał "Edykt
mediolański", jaki zapewniał chrześcijanom równouprawnienie z wyznawcami innych religii i
stworzył dobre warunki do rozwoju chrześcijaństwa.
Jednak\e wśród chrześcijan istniało tyle poglądów o Jezusie Chrystusie, ile było gmin jego
wyznawców: jedni uwa\ali go za boga, drudzy za półboga, trzeci - za syna judejskiego boga
Jahwe, inni znów wcale nie mieli go za boga, lecz jedynie za proroka itp. Wtedy imperator
Konstantyn, sam poganin, postanowił zjednoczyć, w interesie państwa, te wszystkie gminy
chrześcijańskie. W 325 roku zwołał on sobór biskupów do małej wioski Nicei, a\eby ustalili
główne kanony chrześcijaństwa. Wybuchła między świętymi ojcami kłótnia, doszło do bójki.
Biskup Mikołaj wystąpił o wprowadzenie kultu Trójcy św. Przeciwnego zdania był archijerej
Ariusz, twierdząc, \e pojęcie kultu Trójcy św. jest "pogańskie". Na to Mikołaj cisnął w
Ariusza cegłą, rozbił mu głowę, zdarł zeń szaty liturgiczne i wyrwał mu z rąk Ewangelie.
Imperator podtrzymał Mikołaja, uznawszy, \e ogłoszenie Jezusa bogiem będzie korzystne dla
niego samego, bo wówczas on, cesarz, będzie mógł się uwa\ać za namiestnika boga na ziemi.
Twórcy ikon poczęli malować obraz boga z obliczem imperatora.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]